Η αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας

Από το έτος 2012 η 6η Μαρτίου έχει χαρακτηριστεί από το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας ως ημέρα κατά του ενδοσχολικού εκφοβισμού, ενδοσχολικής βίας.
Μια μορφή βίας που ειδικά τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί σε υψηλα επίπεδα.

Γραφεί ο Γιώργος Νικολής

Η ενδοσχολική βία γνωστή διεθνώς και ως Bullying προέρχεται από το αγγλικό ρήμα « Bully » που βασικά σημαίνει ότι πληγώνω ή τρομοκρατώ ή υποχρεώνω με τη βία, κάποιον η κάποια ομάδα να κάνει κάτι που δεν θέλει και είναι μια εκφοβιστικού χαρακτήρα κατάσταση κατά την οποία ως βία είναι οργανωμένη από τον θύτη/θύτες όπου και ασκείται μια εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά, με σκοπό την επιβολή και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου στο θύμα, στον χώρο του σχολείου και επικεντρώνεται κατά κάποιου μαθητή οι μαθητών από συμμαθητή τους η από ομάδα συμμαθητών τους εντός και εκτός σχολείου. Η βία που ασκείται μέσω του σχολικού Bullying έχει πολλές και σοβαρές επιπτώσεις, τόσο στη σωματική και ψυχική υγεία, όσο και στην ψυχοκοινωνική και μαθητική ανάπτυξη του παιδιού, με επικίνδυνες συνέπειες μέχρι και τραγικά αποτελέσματα για το θύμα αν το Bullying δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα και αποτελεσματικά και έχουμε αρκετές περιπτώσεις και στην Ελλάδα με μαθητές θύματα της ενδοσχολικής βίας που η αναγκάστηκαν να αλλάξουν σχολείο, η που τους παρουσιαστήκαν ψυχολογικά προβλήματα και καταστάσεις που έφτασαν μέχρι και το τραγικό σημείο να υπάρχει απώλεια ζωής. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει αποκαλέσει το Bullying ως μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας, ένα Bullying που εκδηλώνεται όχι μόνο στα σχολεία, αλλά και στους εργασιακούς χώρους, ( εργασιακή κακοποίηση - παρενόχληση), μέσα την οικογένεια ( Ενδοοικογενειακή βία ) και γενικότερα στην κοινωνία και ειδικά σε χώρους όπου και συμμετέχουν και συνυπάρχουν άνθρωποι που έχουν διαφορετικούς προσανατολισμούς, πολιτικές τάξεις, συνήθειες, τρόπο ζωής, οικονομική δυνατότητα, κουλτούρα, κ.τ.λ.  Μια ομάδα ανθρώπων που πέφτουν συχνά θύματα bullying, απομόνωσης και άλλων μορφών κακοποιήσεων είναι και οι άνθρωποι με σωματικές αναπηρίες ή πνευματικές υστερήσεις δηλαδή άτομα με αναπηρία ΑμεΑ.
Το bullying αποτελεί διεθνές κοινωνικό φαινόμενο και σε κάθε χώρα εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους αναλόγως και τις υπάρχουσες συνθήκες και κουλτούρα που υπάρχει. Κάτι που παραδείγματος χάριν στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της Ευρώπης απαγορεύεται και με νόμο, σε άλλες χώρες είναι επιτρεπτό.  Στην Ελλάδα βάση και των ερευνών που έκανε και δημοσίευσε πριν μερικά χρόνια η οργάνωση « Το Χαμόγελο του Παιδιού» η βία του Bullying με θύματα τα παιδιά, η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των χωρών της Ε. Ε. με τα υψηλοτέρα ποσοστά ενδοσχολικής βίας η οποία στα σχολεία εκδηλώνεται με πράξεις κατά του θύματος όπως φραστικές επιθέσεις με απαξιωτικους χαρακτηρισμούς κατά του θύματος, βρισιές, απειλές, προσβολές, χειρονομίες, σπρωξιές, ξυλοδαρμοί, εκβιασμοί, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων,  σεξουαλική παρενόχληση, κλοπές αντικειμένων που ανήκουν στο θύμα, αποκλεισμός από τις παρέες, τα παιχνίδια, και τις διαφορές δραστηριότητες. Σε αυτά συγκαταλέγεται και ο εκφοβισμός μέσω του διαδικτύου, πού οι δράστες-θύτες έχουν τη δυνατότητα να απειλήσουν, να εξυβρίσουν, να ταπεινώσουν και γενικά να απαξιώσουν την προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια του θύματος τους οποιαδήποτε στιγμή θελήσουν μέσω του διαδικτύου. Μεταξύ των εργασιών και δημοσιευμάτων μου ως Κοινωνικός Λειτουργός της Σουηδίας δημοσίευσα το 1999 στην Σουηδία το πρώτο μου άρθρο για την ενδοσχολική βία μετά και από τις περιγραφές και βιώματα που μου έδωσε ένας έφηβος θύμα της ενδοσχολικής βίας, έναν έφηβο τον οποίο και θεράπευσα και επανήλθε στην κανονική ζωή, και που το πρόβλημα του τότε στην ουσία  προερχόταν από το σπίτι του ως παιδί, θύμα της ενδοοικογενειακής βίας και συνεχιζόταν στο σχολείο ως θύμα του Bullying από τους συμμαθητές του. Το παιδί αυτό μετά από εκτίμηση της υπηρεσίας πρόνοιας μετά από καταγγελία, το παραλάβαμε εμείς και το σώσαμε από την καταστροφή. Στο ίδιο πνεύμα αντιμετώπισης της βίας του Bullying δημοσίευσα άρθρα στην Σουηδία  αλλά και στην Ελλάδα, μεταξύ αυτών και άρθρα με προτάσεις αντιμετώπισης της βίας και κατά των γυναικών και παιδιών και γενικά για την αντιμετώπιση της Ενδοοικογενειακής βίας, η οποία ως βία είναι και μια από τις χειρότερες μορφές βίας Bullying διότι λαμβάνει χώρο κυρίως μέσα στον χώρο της οικογενείας και μάλιστα για μεγάλο χρονικό διάστημα, ένα χώρο που φυσιολογικά πρέπει να είναι ένας χώρος αγάπης, ζεστασιάς, θετικής εξέλιξης και προόδου, όπως πρέπει να είναι και το σχολείο για τους μαθητές, που όμως μέσω της βίας μετατρέπονται σε χώρο κακοποίησης για το θύμα του εκφοβισμού, Bullying. Ειδικά στον χώρο του σπιτιού το θύμα έχει λίγες πιθανότητες διαφυγής αφού το θύμα/τα που είναι κυρίως η γυναίκα αλλά και τα παιδιά, αν υπάρχουν παιδιά στην οικογένεια, είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτώμενα από τον δράστη θύτη ο οποίος και αυτός σε αρκετές περιπτώσεις έχει ανάγκη από ψυχολογική υποστήριξη, βοήθεια για να μην αρχίσει την κακοποίηση και αν την έχει αρχίσει να την σταματήσει στα αρχικά σταδία πριν η βία καταστρέψει το θύμα/τα, και αν υπάρχουν και παιδιά στην οικογένεια τα οποία και αυτά βιώνουν την βία συνήθως για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μια βία που την βιώνουν μέσα στην οικογένεια τους μέσω ξυλοδαρμού και απειλών από τους γονείς η γίνονται μάρτυρες της κακοποίησης και βίαιης συμπεριφοράς μεταξύ των γονέων τους και συνήθως κατά της μητέρας τους, κάτι που δημιουργεί και ψυχικά τραύματα στο παιδί και που με την σειρά τους εκδηλώνονται και αυτά με βίαιο τρόπο και στο σχολειό η ως θύτες κατά αλλου παιδιού η ως θύματα κακοποίησης από άλλα παιδιά λόγο και της χαμηλής αυτοεκτίμησης και τραυμάτων που έχουν από το σπίτι τους. Το κοινό χαρακτηριστικό της βίας του Bullying, η αυτό γίνεται στον χώρο του σχολειού, ( Ενδοσχολική βία ) η της οικογενείας ( Ενδοοικογενειακή βία ) η στον χώρο της εργασίας, ( εργασιακή βία-παρενόχληση)  η σε άλλους χώρους όπως σε συλλόγους, οργανώσεις και γενικά όπου υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να αναπτυχτεί το Bullying, είναι να υπάρχουν ανθρώπινες σχέσεις και παρουσία διότι για να αρχίσει και να λειτουργήσει η βία της μορφής Bullying πρέπει να συνυπάρχουν ο θύτης, το θύμα και φυσικά και οι συνεργοί του θύτη, ενεργοί οι οποίοι και ενθαρρύνουν τον νταή – θύτη η που συμμετέχουν και αυτοί στην κακοποίηση του θύματος αλλά και μέσω της απάθειας, δηλαδή ως παθητικοί συνεργοί, οι οποίοι αν και γνωρίζουν την κακοποίηση του θύματος δεν αντιδρούν αλλα είναι αδιάφοροι και με τον τρόπο τους και γίνονται παθητικοί συνένοχοι στην βία του Bullying.  Η Κοινωνική αντιμετώπιση των διαφόρων μορφών βίας του Bullying πρέπει να επικεντρώνεται κυρίως στην προληπτική αντιμετώπιση του φαινόμενου, να αποτραπεί η βία ώστε να μην αρχίσει, αλλά και αν έχει αρχίσει, να επιτευχτεί η καταστολή της ώστε να σταματήσει το συντομότερο δυνατόν στα αρχικά στάδια πριν αυτή η βία καταστρέψει την υγεία του θύματος και όχι μόνο την υγεία του αλλά και άλλες πτυχές της ζωής του με συνήθως τα ψυχικά τραύματα που η βία δημιουργεί στο θύμα της κακοποίησης. Είναι για τους λόγους αυτούς ιδιαίτερης σημασίας η προληπτική αντιμετώπιση της βίας του Bullying με ένα συνδυασμό, πολιτικής βούλησης μέσω της νομοθεσίας και οργάνωσης των υπηρεσιων του κράτους και της τοπικής αυτοδιοίκησης, σε συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα όπως και με ομάδες εθελοντών και οργανώσεων που ασχολούνται με το αντικείμενο κατά της βίας του Bullying όπως είναι η δική μας, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση της Κοινωνίας των Πολιτών που ιδρύθηκε ειδικά για την αντιμετώπιση της βίας του Bullying με έδρα τα Δωδεκάνησα και με την διεθνή ονομασία “ Σταμάτα την Κακοποίηση Τώρα - Bullying Stop Bullying Now”. Η οργάνωση μας σύντομα και πάντα σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, θα παρουσιάσουμε ένα μοντέλο αντιμετώπισης της ενδοσχολικής βίας στην Ελλάδα με ρεαλιστικές και εφαρμόσιμες προτάσεις, ένα μοντέλο που ακόμα δεν έχει παρουσιαστεί στην χώρα μας.

Ο Γιώργος Νικολής είναι συν. Κοινωνικός Λειτουργός πτυχιούχος του Πανεπιστήμιου Γκέτεμποργκ Σουηδίας και έχει εργαστεί κατά της βίας των μορφών του Bullying στην Σουηδία μεταξύ αυτών και κατά της ενδοοικογενειακής βίας και έχει με αρχή την δεκαετία του 1990, δημοσιεύσει αρκετά άρθρα επί του αντικείμενου στον ελληνικό και σουηδικό τύπο. Είναι επίσης Διευθύνων Σύμβουλος της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης της Κοινωνίας των πολιτών με την διεθνή ονομασία « Σταμάτα την Κακοποίηση Τώρα – Stop Bullying Now »