Γερμανία: "Εν μέρει αντισυνταγματικό" το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ του 2015

Την απόφαση ότι η γερμανική κεντρική τράπεζα «bundesbank» πρέπει να σταματήσει τις αγορές κρατικών ομολόγων, έλαβε την Τρίτη το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο.

Σύμφωνα με την απόφαση, η Γερμανική Κεντρική Τράπεζα πρέπει να σταματήσει τις αγορές ομολόγων στο πλαίσιο του προγράμματος PSPP της ΕΚΤ, εκτός εάν η τελευταία μπορεί να αποδείξει ότι αυτές είναι αναγκαίες,

Η απόφαση αυτή, αναφέρουν οι δικαστές της Καρσλρούης, δεν αφορά στο τελευταίο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ για την αντιμετώπιση του οικονομικού αντίκτυπου από τον κορονοϊό (Pandemic Emergency Purchase Programme ή PEPP), ύψους 750 δισ. ευρώ, το οποίο εγκρίθηκε τον προηγούμενο μήνα.

Η απόφαση του ανώτατου γερμανικού δικαστηρίου

Σε μία υπόθεση που ανατρέχει τρία χρόνια πίσω, το ανώτατο γερμανικό δικαστήριο ήγειρε ενστάσεις στη συμμετοχή της Μπούντεσμπανκ στο PSPP, το οποίο ξεκίνησε το 2015 και σήμερα αντιστοιχεί σε λιγότερο από το ένα τέταρτο των μηνιαίων αγορών ομολόγων από την ΕΚΤ. «Η Mπούντεσμπανκ μπορεί επομένως να μη συμμετέχει άλλο στην εφαρμογή και υλοποίηση των αποφάσεων της ΕΚΤ, αν το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ δεν υιοθετήσει μία νέα απόφαση που να δείχνει ότι το PSPP δεν είναι δυσανάλογο με τα αποτελέσματα της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής», ανέφεραν οι δικαστές, προσθέτοντας ότι η γερμανική κεντρική τράπεζα θα πρέπει να πουλήσει τα ομόλογα που έχει ήδη αγοράσει, αν και με βάση μία πιθανόν μακροπρόθεσμη στρατηγική συντονισμένη με την υπόλοιπη Ευρωζώνη. Η αξία των γερμανικών ομολόγων που αγοράσθηκαν στο πλαίσιο του PSPP ανερχόταν σε 533,9 δισ. ευρώ στο τέλος Απριλίου.

O Ισπανός φιλελεύθερος ευρωβουλευτής Λουίς Γκαριτσάνο δήλωσε ότι η απόφαση αποτελεί απειλή για το μέλλον των ευρωπαϊκών θεσμών. «Πολύ ανήσυχος για το μέλλον της Ευρώπης μετά (την ετυμηγορία). Η Ευρώπη δεν μπορεί να εργασθεί, αν τα εθνικά συνταγματικά δικαστήρια αποφασίζουν μονομερώς… Αναμένω ότι τα συνταγματικά δικαστήρια της Ουγγαρίας και της Πολωνίας θα ακολουθήσουν αυτό το προηγούμενο», ανέφερε σε ανάρτηση στο Twitter.

Έχοντας σωρεύσει ομόλογα αξίας σχεδόν 3 τρισ. ευρώ από το 2015, η ΕΚΤ βασίζεται στις αγορές ομολόγων για να στηρίξει την οικονομία της Ευρωζώνης να αντέξει στις κρίσεις και την απειλή του αποπληθωρισμού. Ως η κεντρική τράπεζα της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρωζώνης, η Μπούντεσμπανκ είχε τη μερίδα του λέοντος από τις αγορές ομολόγων της ΕΚΤ. Με μεγάλο μέρος της Ευρωζώνης να βρίσκεται σε καραντίνα για να σταματήσει η εξάπλωση του κορονοϊού, η ΕΚΤ σχεδιάζει να τυπώσει επιπλέον 1 τρισ. ευρώ για να διατηρήσει χαμηλά το κόστος δανεισμού για τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις. Ωστόσο, μία ομάδα Γερμανών ακαδημαϊκών υποστηρίζει εδώ και πολύ καιρό ότι η ΕΚΤ υπερβαίνει τα όρια της εντολής της και ότι αυτές οι αγορές συνιστούν άμεση χρηματοδότηση των κυβερνήσεων, κάτι που είναι αντίθετο με τις υποχρεώσεις της με βάση τη Συνθήκη της ΕΕ. Η απόφαση του γερμανικού δικαστηρίου έρχεται έπειτα από ετυμηγορία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, το οποίο είχε ξεκαθαρίσει το σχετικό πλαίσιο, υποστηρίζοντας ότι (οι αγορές ομολόγων) δεν αποτελούν παράνομη χρηματοδότηση και θεωρεί τα μέτρα της ΕΚΤ αναλογικά.

Η αρχική προσφυγή έγινε το 2015 από τον πρώην αντιπρόεδρο των βαυαρών Χριστιανοκοινωνιστών (CSU) Πέτερ Γκαουβάιλερ, ο οποίος παραιτήθηκε από το Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο καταψηφίζοντας το πρόγραμμα στήριξης της οικονομίας της Ελλάδας το 2015. Στο Συνταγματικό Δικαστήριο προσέφυγαν τότε και ακαδημαϊκοί, πρώην στελέχη της Εναλλακτικής για την Γερμανία (AfD), υποστηρίζοντας ότι η αγορά ομολόγων παραβίαζε την εντολή της ΕΚΤ, καθώς συνιστούσε απευθείας χρηματοδότηση κυβερνήσεων κρατών - μελών της Ευρωζώνης.

Ήδη πάντως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει εκδώσει απόφαση υπέρ της συνέχισης του προγράμματος της ΕΚΤ.

Κομισιόν: Το Ευρωπαϊκό Δίκαιο υπερισχύει των εθνικών

Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σχολιάζοντας την απόφαση, επικαλέσθηκε την «υπεροχή» του ευρωπαϊκού Δικαίου έναντι των εθνικών.

«Επαναδιατυπώνουμε την υπεροχή του κοινοτικού δικαίου και το γεγονός ότι οι αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι δεσμευτικές απέναντι σε όλες τις εθνικές δικαστικές αρχές», δήλωσε ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ερίκ Μαμέρ απαντώντας σε σχετική ερώτηση.

«Θα εξετάσουμε τώρα ενδελεχώς την απόφαση της γερμανικής Δικαιοσύνης. Δεδομένης της πολυπλοκότητας της απόφασης, αυτή είναι η μόνη μας απάντηση», πρόσθεσε.

Η απόφαση αφήνει να πλανάται μία απειλή επί του ευρέος προγράμματος οικονομικής στήριξης που υιοθέτησε η ΕΚΤ, η οποία έλαβε ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού.

Κατά συνέπεια, οι δικαστές της Καρλσλούης αρνούνται να δεχθούν την απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης, το οποίο είχε επικυρώσει στο τέλος του 2018 το πρόγραμμα της ΕΚΤ.

Αβεβαιότητα στις αγορές

Η απόφαση έφερε νέα αβεβαιότητα στις αγορές, οι οποίες είχαν ηρεμήσει με τις επιθετικές αγορές ομολόγων της ΕΚΤ. «Τελικά, δεν είμαι βέβαιος ότι θα υπάρξουν πραγματικές συνέπειες, η ΕΚΤ θα πρέπει να εξηγήσει με πολύ περισσότερες λεπτομέρειες. Είναι σημαντικό ότι (οι δικαστές) είπαν ότι η απόφαση δεν αφορά στο τρέχον πρόγραμμα για την COVID-19», δήλωσε στέλεχος Axiom Alternative Investments.

Το ευρώ υποχωρούσε 0,7% στα 1,0829 δολάρια, ενώ οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων της Ευρωζώνης σημείωναν άνοδο 2-9 μονάδων βάσης. Η απόδοση του γερμανικού 10ετούς τίτλους αυξανόταν 2,5 μονάδες βάσης στο -0,54%, ενώ η απόδοση του αντίστοιχου ιταλικού ομολόγου αυξανόταν 7 μονάδες βάσης στο 1,82%. Ο πανευρωπαϊκός δείκτης μετοχών Stoxx 600 έχασε μέρος των κερδών του μετά την απόφαση και σημείωνε άνοδο 1,4%. Οι γερμανικές μετοχές άγγιξαν προσωρινά τα χαμηλά ημέρας, ενώ οι τράπεζες της Ευρωζώνης έχασαν τα μισά από τα κέρδη τους, τα οποία περιορίστηκαν στο 2%.

«Το λιγότερο πιθανό, αλλά πιο θετικό αποτέλεσμα για τις αγορές θα είναι αν η ΕΚΤ προσπαθήσει να πείσει το δικαστήριο για τη σημασία του PSPP», δήλωσε αναλυτής της ING στο Λονδίνο. «Το δεύτερο αποτέλεσμα μπορεί να εξαρτηθεί από αν (η ΕΚΤ) μπορέσει να προσθέσει κάποιες ασφαλιστικές δικλείδες για να διασφαλίσει ότι το PSPP σέβεται την αρχή της αναλογικότητας μεταξύ της οικονομικής και της νομισματικής πολιτικής. Αυτό θα είναι και το δυσκολότερο να αξιολογηθεί», πρόσθεσε. Αναλυτές σημείωναν ότι η τρίμηνη προθεσμία είναι καθησυχαστική. «Το PSPP παραβιάζει τη γερμανική νομοθεσία αλλά θεωρώ ότι η τρίμηνη προθεσμία είναι σημαντική για να δειχθεί η αναλογικότητα και η ΕΚΤ μπορεί να προχωρήσει μετά από αυτό. Εν τω μεταξύ, το PSPP θα συνεχίζεται κανονικά», σημείωσε αναλυτής της Societe Generale.